Bron Dementie.nl 

Als je naaste is overleden komt er een eind aan een heftige periode. Maar er ontstaat ook een ‘gat’ omdat je naaste er niet meer is. Hoe geef je het verlies een plek?

Tips voor de eerste rouwperiode

Ook al is de dood van je naaste niet onverwacht, het brengt waarschijnlijk veel emoties met zich mee. De eerste dagen heb je waarschijnlijk je handen vol aan de praktische zaken die je moet regelen na het overlijden. Daarna komt er ruimte voor het rouwproces. Probeer in deze periode rekening te houden met het volgende:

• Neem de tijd om je gevoelens toe te laten en te verwerken, maar sluit je niet af van de buitenwereld.
• Praat over je gevoelens met mensen in je omgeving of een professioneel hulpverlener. Verdriet delen is een voorwaarde om het te verwerken.
• Rouw verloopt vaak in golven. Je kunt denken dat het beter gaat en je daarna opeens weer erg verdrietig voelen. Uiteindelijk neemt dit verdriet geleidelijk af.
• Bewaar voorwerpen die je aan je naaste herinneren: ze kunnen je helpen een gevoel van verbondenheid met haar in stand te houden.
• Hou je eigen gezondheid in de gaten. Probeer goed te eten en te slapen.
• Neem de eerste tijd na het overlijden van je naaste geen belangrijke beslissingen.
• Sommige mensen voelen zich schuldig na het overlijden van hun naaste. Het kan helpen om deze gevoelens en gedachten op te schrijven voor je naaste en deze brief te begraven of te verbranden.

Er is een aantal landelijke organisaties die kunnen ondersteunen bij rouw. Je leest ze hieronder.
Daarnaast zijn er natuurlijk ook regionale en lokale organisaties; je vindt ze bij Hulp in de buurt

• Chatten na het verliezen van een dierbare: Praten over verlies
• Online hulp bij rouwverwerking: Interapy 
• Informatie over rouw en verliesverwerking en is hulp bij het zoeken naar hulpverleningsinstanties in de woonomgeving: Steun bij verlies
• In het Licht op Verlies-programma ‘9 keerpunten om je leven lichter te maken’ krijg je concrete inzichten, praktische oefeningen, heldere checks en handige adviezen

Je kan de ervaring die je hebt opgedaan bij het ondersteunen en verzorgen van je partner of naaste met dementie, goed inzetten als vrijwilliger. Je kan dat bijvoorbeeld doen als vrijwilliger van Alzheimer Nederland waarbij je meehelpt om het Alzheimer Café te organiseren of om een lotgenotengroep te begeleiden. Of je kan in het verpleeghuis waar je naaste woonde en waar je medebewoners en hun familie inmiddels kent, actief blijven op de afdeling of woning.
Ook kan je je als vrijwilliger inzetten bij mensen met dementie die nog thuis wonen en bijvoorbeeld wekelijks een activiteit ondernemen zodat de mantelzorger even respijt heeft en degene met dementie een leuke bezigheid.
Als je interesse hebt om je in te zetten voor mensen met dementie en hun naasten, neem dan contact op met de regionale afdeling van Alzheimer Nederland of met de lokale welzijnsinstelling.

Bron Mantelzorg.nl

Als de mantelzorg wegvalt, gaat een nieuwe fase van je leven in. Naast rouwen om het verlies is er de vraag hoe je een andere invulling gaat geven aan je dagelijks leven. Het is verstandig om eerst ruim de tijd om te nemen om te rouwen. En om uit te rusten. De afgelopen periode heeft veel van je gevraagd. Sommige mensen vluchten in (teveel) activiteiten waardoor je jezelf uit het oogt kunt verliezen. Je hoeft niet direct door te gaan. Stel jezelf eens de volgende vragen:

• Wat heb ik over mezelf geleerd in de afgelopen periode?
• Wat heeft mantelzorg voor mij betekend?
• Aan welke dingen kwam ik niet toe in de afgelopen periode? Wat heb ik gemist?
• Hoe wil ik verder gaan?

Een paar suggesties:

• Maak tijd voor jezelf en voor ontspanning
  In het begin voelt het misschien niet goed om tijd aan jezelf te besteden. Maar door leuke dingen te gaan doen en ontspanning te zoeken krijg je nieuwe energie om door te gaan. Ga naar de sportclub, spreek met vrienden af en maak werk van iets waar je al lang van droomde.
• Ga eens langs bij een lokaal mantelzorgsteunpunt
  Veel lokale steunpunten mantelzorg bieden bijeenkomsten aan voor ex-mantelzorgers. Je krijgt informatie over rouw- en verliesverwerking en over hoe je vorm kunt geven aan herinneringen en herdenken.
• Gebruik je mantelzorgervaring bij het zoeken naar nieuw werk
  Zaken die je geleerd hebt tijdens de mantelzorg, kunnen ook op de werkvloer hun nut bewijzen. Denk maar aan het flexibel omgaan met veranderingen, het netwerken, het afstemmen met professionals en het goed kunnen plannen. Deze ervaring kun je gebruiken bij het zoeken naar werk dat bij jou past.
• Word vrijwilliger
  Vrijwilligerswerk is fijn en kan voldoening geven. Denk eerst goed na over wat je precies wil. En hoeveel tijd je eraan zou willen besteden. Ga op zoek naar iets dat bij je past.
• Ga eenzaamheid tegen
  Misschien ervaar je eenzaamheid. Als je veel aan huis gebonden was en je geen tijd had om contacten te onderhouden, is je netwerk waarschijnlijk kleiner geworden. Je kunt eenzaamheid tegengaan door activiteiten te ondernemen.

Bron Dementie.nl 

Er zijn veel mogelijkheden en keuzes rond het levenseinde bij dementie. Euthanasie is daar één van. Kenmerkend voor euthanasie is dat je naaste zelf de regie houdt over de manier waarop ze het leven verlaat. Het actief beëindigen van een mensenleven roept echter sterke gevoelens en twijfels op. De meningen kunnen verschillen, ook binnen de familie. Daarom is het belangrijk om het onderwerp tijdig bespreekbaar te maken met je naaste en iedereen die dicht bij haar staat. Dat is moeilijk, maar hopelijk niet onmogelijk. Het juiste moment van zo’n gesprek is niet aan te geven. Weet dat je er nooit te vroeg mee kunt zijn, wel te laat.

Geen onnodig lijden
Er bestaat geen alternatief voor euthanasie, maar je naaste hoeft niet onnodig te lijden. De palliatieve zorg is erop gericht het levenseinde zo zacht mogelijk te maken. We geven twee voorbeelden:

• Palliatieve sedatie, waarbij je naaste in een diepe slaap (verminderd bewustzijn) wordt gebracht om pijn, benauwdheid en angst te verminderen. Ze heeft geen pijn en sterft aan de ziekte zelf en niet aan de medicijnen. Palliatieve sedatie mag een arts alleen toepassen als je naaste nog een levensverwachting van maximaal twee weken heeft. Het doel is altijd het verlichten van lijden, het doel is nooit om iemand (sneller) te laten sterven.
• Versterven door te stoppen met eten en drinken. Je naaste stopt zelf met eten en drinken (heeft er geen behoefte meer aan) en heeft vooraf aangegeven dat ze niet op kunstmatige wijze voedsel en vocht toegediend wil krijgen. Door goed voor je naaste te zorgen en ongemakken als pijn, jeuk, benauwdheid en onrust te bestrijden, maak je het levenseinde zo comfortabel mogelijk.

Voorwaarden voor euthanasie
Euthanasie is onder bepaalde voorwaarden  toegestaan, ook bij mensen met dementie. Een belangrijke voorwaarde is dat het voor een arts ‘onomstotelijk’ moet vaststaan dat euthanasie de wens is van je naaste. Vooral bij verder gevorderde dementie is dat lastig aan te tonen.

Voor een arts is een euthanasiewens een van de meest indringende en belastende vragen die gesteld kunnen worden. Als je naaste dit niet meer bewust kan aangeven, blijft het voor een arts een zeer lastige beslissing. Daarnaast is het voor hem geen ‘normaal medisch handelen’ waardoor hij altijd de mogelijkheid heeft om te weigeren. Een euthanasieverzoek blijft een verzoek, het is geen recht. Daarnaast mag een arts alleen euthanasie toepassen onder strikte voorwaarden:

• Er moet een schriftelijke wilsverklaring (of wilsbeschikking) zijn van je naaste waarin een euthanasieverzoek staat beschreven. Dit verzoek kan alleen zij opstellen, niet iemand voor haar of in haar naam. Deze wilsverklaring hoeft niet vastgelegd te worden bij de notaris.
• Het euthanasieverzoek moet schriftelijk bij de huisarts bekend zijn. Het moet een vrijwillig, weloverwogen, bewust verzoek zijn dat herhaaldelijk door je naaste is geuit. Dit betekent in de praktijk dat je naaste het verzoek actueel houdt, door het regelmatig met de huisarts en de familie te bespreken. Een manier om dit te doen is bijvoorbeeld regelmatig een videofilmpje maken van je naaste waarin zij haar wensen uit.
• Er moet sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Wat voor haar ondraaglijk en uitzichtloos lijden is, moet ze in haar verzoek beschrijven.
• De arts beoordeelt het verzoek. Stemt hij in, dan moet hij zijn besluit laten toetsen door een onafhankelijke arts. Meestal is dit een SCEN-arts. SCEN staat voor ‘Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland’. Dit is een arts die speciaal is opgeleid om euthanasieverzoeken te beoordelen. Alleen als hij het verzoek goedkeurt, kan de (huis)arts euthanasie toepassen. Deze zorgvuldige procedure kost tijd.

Steun en advies
De keuze voor wel of geen euthanasie is altijd een persoonlijke keus van je naaste. Het gaat immers om háár lijden. Willen jij en je naaste met dementie meer steun en advies over euthanasie, kijk dan op de website van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE)

Bron Dementie.nl  
Ieder mens is anders. De ene persoon heeft in de laatste levensfase van een naaste de uitvaart al helemaal geregeld, een ander stelt dat liever zo lang mogelijk uit. Begrijpelijk: het overlijden van je naaste is een ingrijpende gebeurtenis die weinig ruimte of energie overlaat voor andere zaken. Gelukkig is er hulp voorhanden: in de vorm van informatie, een luisterend oor en praktische ondersteuning.

Wat moet er allemaal gebeuren?
Hieronder vind je een opsomming van de eerste zaken die je moet regelen na het overlijden van je naaste:

• De (huis)arts moet een verklaring van overlijden opstellen. Bij overlijden van je naaste in een ziekenhuis of verpleeghuis regelt de zorginstelling dit. Is je naaste thuis overleden, neem dan contact op met de huisarts;
• Heeft je naaste een donorcodicil? Dan moet er op het moment van overlijden een arts aanwezig zijn die kan vaststellen of ze medisch gezien daadwerkelijk donor kan zijn. Hij zal dan de donatieprocedure starten;
• Heeft je naaste een wensenlijst achtergelaten? Volg dan haar aanwijzingen op voor de afwikkeling van de uitvaart en andere zaken;
• Neem contact op met een uitvaartverzorger. Controleer eerst of je naaste een uitvaartverzekering heeft en lees de voorwaarden die hierin staan goed;
• Zorg voor aangifte van overlijden bij de afdeling burgerzaken van de gemeente waar je naaste staat ingeschreven. Dit moet binnen zes dagen na overlijden gebeuren. In vrijwel alle gevallen regelt de uitvaartverzorger dit. Zo niet, dan vind je op de website van de gemeente informatie over hoe je dit zelf kunt doen;
• Zoek adressen bij elkaar voor het versturen van de rouwkaarten en bedenk in welke krant(en) de advertentie moet komen;
• Leg persoonlijke spullen klaar voor de verzorging en het opbaren van je naaste. Denk daarbij aan kleding, bril, kunstgebit, sieraden en een ingelijste kleurenfoto voor op of bij de kist.

Praktische informatie bij elk van bovenstaande punten is te vinden op de website van Monuta.